زبان عربی یکی از زبان های سامی و یکی از 6 زبان های رسمی سازمان ملل متحد، زبان مقدس در اسلام، زبان رسمی در جهان عرب، و زبان اقلیت در بقیه کشورهای شمال آفریقا است. امروزه این زبان دارای13 لهجه و گویش‌های گوناگون است ولی عربی نوین معیار به عنوان زبان رسمی نوشتار در همه کشورهای عربی پذیرفته شده‌است. تاثیر عربی بر دیگر زبان های جهان مانند فارسی، پشتو، اردو، هندی، و زبان‌های گوناگون خانواده زبان‌های ترکی چشمگیر است.
زبان عربی، زبان قرآن و بسیاری از نخستین نوشتارهای مسلمانان است و نزد بسیاری از مسلمانان یک زبان مقدس محسوب میشود. در دوران طلایی اسلام، عربی به عنوان نخستین زبان جهان اسلام از اهمیت بالایی برخوردار بود و آثار علمی، ادبی و دینی فراوانی به این زبان نوشته می‌شد.
این زبان را «لغة الضاد» نیز می‌نامند، زیرا تنها زبانی است که دارای ضاد می‌باشد. ضاد حرفی ست که سخت ترین شیوه کاربرد را دارد. حرف ضاد بعد از ورود زبان عربی به زبان آلبانیایی، به آن اضافه شد.
عربی زبان رسمی 26 کشور خاورمیانه و شمال آفریقا است که از یمن تا لبنان، سودان تا تونس به این زبان حرف می زنند، عربی در واقع زبان رسمی اتحادیه عرب ، اتحادیه آفریقا ، ناتو و سازمان ملل است و این زبان همچنین زبان دین اسلام نیز هست. مردم در سراسر جهان به دلایل مختلفی زبان عربی را می آموزند: کار ، مسافرت ، خانواده، حفظ میراث ، دین ، تمایل به سفر به یک کشور عربی، ازدواج یا دوستی با یک عرب زبان یا صرفاً به عنوان سرگرمی.
تاریخ زبان عربی را در یک روش می توان به پیش و پس از اسلام تقسیم کرد. در زمان های پیش از اسلام زبان عربی به دو شاخه عربی جنوبی و عربی شمالی بخش بندی می گردید. عربی جنوبی در سرزمین یمن به کار می رفت و تحت تاثیر ارتباط با مصریان باستان و تمدن فنیقی قرار گرفته بود. این زبان با ظهور اسلام کم کم به دست فراموشی سپرده شد و به جای آن زبان عربی شمالی که مبنای عربی امروزی است در سراسر عربستان غلبه پیدا کرد. این زبان را اکنون عربی کلاسیک نیز می‌نامند. این زبان با فتوحات مسلمانان و زبان عربی قرآنی که نزدیکی بسیاری به زبان شکل یافته عربی داشت با گذشت زمان فراگیر شد و امروزه به عنوان زبان عربی کلاسیک در همه جای جهان عرب زبان پراکنده شده است.
در زمان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی فقط در دوره ها و پایه های دوم و سوم راهنمایی و در دوره های متوسطه در رشته انسانی آموزش داده می شد. در دوران بعد از پیروزی انقلاب با تالیف کتب مختلف به اهمیت آموزش زبان عربی افزودند زیرا با آموزش ان بیشتر می توان به معارف اسلامی پی برد. لذا آموزش زبان عربی و یادگیری آن برای دانش آموزان بسیار مهم است به خصوص در کنکور و همچنین در آینده کاری افراد تاثیر بسزایی دارد.
سالهاست که زبان عربی با پشتوانه قانون اساسی به عنوان یکی از دروس دانش آموزان تعیین شده اما با گذشت نزدیک به سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز جایگاهی استوار و منطقـی نیافته و چون میهمانی ناخوانده بارگران خویش را در جمع فشرده دروس جای داده است.
در بررسی نتایج بدست آمده و تجربه طولانی اخیر نشان میدهد ک تـدریس زبان عربی همواره با ناکامی هایی رو به رو بوده است. برنامه ریزی نادرست و عدم ارائه چارچوبی مشخص گویای این امر است. بـرخـلاف آن چه که بسیاری تصور کرده اند ، مشـکل اصلی،خود این زبـان نیست بلکه راه های ارائـه آن است.
در این نوشته سعی داریم که علل عدم تمایل دانش آموزان به درس عربی و همچنین آموزش زبان عربی به روشی نوین را بررسی کرده و راهکارهایی را ارائه دهیم تا دانش آموزان را به آموختن زبان عربی علاقمند سازیم.
معرفی درس عربی
زبان عربی یکی از پر گویش ترین زبان های جهان، زبان قرآن و از نخستین نوشتارهای مسلمانان است. اگر بخواهیم درس عربی را تجزیه و تحلیل کنیم، بخش های مختلف آن به چهار قسمت اصلی تقسیم می شود:
- قواعد: به بررسی ساختار جملات عربی، حرکت گذاری و نحوه به کار بردن افعال در موقعیت های مختلف می پردازد.
- متون: شامل روش انجام مکالمه ها، داستان های کوتاه و حکایت های عربی می شود.
- لغات: کاربرد لغات عربی در متن قرآن و نهج البلاغه را به ما نشان می دهد.
- کارگاه ترجمه و تعریب: این بخش به تبدیل جملات از زبان مبداء به مقصد (فارسی به عربی) و بالعکس می پردازد.
علل عدم تمایل دانش آموزان به درس عربی چیست؟
- روش تدریس نادرست معلـم
- قواعد خشک و بی فایده ی صرفی که بدون هیچ تغییر و انعطافی در کتابها آمده است
- حجم نسبتا زیاد کتب عربی
- بی توجهی در کشیدن تصاویر کتابها و عدم توجه به سن و علاقه ی مخاطبان
- عدم استفاده از شیوه و روشهای هنری برای طرح درس عربی
- عدم پیگیری جدی برنامه های باز آموزی دبیران
- پایین بودن سواد برخی معلمان
- عدم خلاقیت در روش تدریس
- عدم آشنایی کافی دان آموزان با زبان عربی
- به روز نبودن منابع عربی
- عدم درک قواعد و مفاهیم عربی
روش های نوین آموزش زبان عربی
در ادامه به روش های نوین آموزش زبان عربی برای علاقه مند سازی دانش آموزان به زبان عربی میپردازیم:
-
روز آمد کردن نظام آموزشی
-
تلاش به منظور تغییر نظام سنتی آموزش و وضع روش های نوین و متناسب با نیاز فراگیران و شرایط جامعه.
-
تالیف کتابهای درسی متناسب با ماهیت روش های جدید .
-
تلاش به منظور تربیت شخصیت های مثبت و هماهنگ با محیط اجتماعی .
-
ایجاد روش های آموزشی و تربیتی سالم بر اساس مبانی اسلامی
-
توسعه ی روش های آموزش زبان عربی
-
تالیف کتابهای راهنمای معلم و ارسال آن به کلیه دبیران
-
بهره گیری از کتاب های کار استاندارد متخصص به دانش آموز به عنوان یکی از وسایل کمک آموزشی .
-
برگزاری دوره های کارورزی و آشنایی بیشتر با روش های نوین تدریس برای معلمان
-
برگزاری جشنواره های آموزشی و انتخاب روش های تدریس برتر جهت ارائه به سایر دبیران
-
توسعه ی روش های به کارگیری رسانه های آموزشی
-
ایجاد کانال آموزشی به منظور ایجاد فرصت های یکسان آموزشی برای دانش آموزان در تمام مقاطع تحصیلی
-
تهیه نرم افزارهای آموزشی زبان عربی و توجه بیشتر به مکالمه این زبان در کتب درسی.
-
معرفی برخی سایت های آموزشی.
-
تشویق معلمان به بررسی نقد گونه کتابهایی به زبان عربی
-
دبیران می توانند در میان درس از مجلات زبان عربی یا روزنامه در زمینه های ورزشی , داستان و طنز و ادبی که مورد علاقه دانش آموزان باشد استفاده کنند
-
استفاده از شکل ها و رنگ های شاد و زنده در کتاب
-
استفاده از سرودها و ترانه های ساده ی عربی که هم کوتاه باشند و هم به زبان فصیح اجرا شده باشند.
-
استفاده از عناوین مختلف روزنامه ها و مجلات عربی در همه ی زمینه های ورزشی، ادبی، علمی، سیاسی، نظامی و رخدادهای مهم .
-
موضوعات دروس از منابع اصلی عربی آنها انتخاب شوند تا جذابیت خودرا از نظر بلاغت ادبی از دست ندهند. مثلا از آثار طه حسین ،جبران خلیل جبران، احمد شوقی ودیگر نویسندگان و شاعران و نمایشنامه نویسان مشهور معاصر استفاده شود تا دانش آموزان خود را در فضای کاملا عربی احساس کنند.
-
تهیه فلش کارت برای استفاده معلمین کلاس اول راهنمائی
-
مکالمه عربی آن هم به شیوه نوین امروزی .
-
ترغیب و تشویق دانش آموزان به گوش دادن اخبار عربی از رادیو و تلوزیون برای ایجاد
-
بیان قصه های قرآنی و قصه ها و حکایت های عربی در کلاس درس برای ایجاد علاقه به فراگیری درس
-
استفاده از جدول کلمات در اندازه‌های مختلف و شکلهای مختلف برای درک و فهم و ایجاد علاقه درس عربی
-
استفاده از احادیث ائمه و پیامبر در ابتدا کلاس و انتهای کلاس- تلاوت آیات قرآن
چگونه زبان عربی را بیاموزیم؟
مطالعه عربی
در خانه یاد بگیرید. خیلی راحت است. کافی ست از منابع آنلاین آموزش زبان عربی و یا کتاب های کمک درسی استفاده کنید و فقط روزانه 2-5 ساعت آنها را مطالعه کنید.
شرکت در کلاس های مجازی آموزش زبان عربی
کلاس های آنلاین را در نظر داشته باشید. شرکت در کلاس های مجازی آموزش زبان عربی میتواند تاثیر بسزایی در یادگیری این زبان داشته باشد.
تمرین زبان عربی از طریق مکالمه و دیدن فیلم های عربی و...
عربی را تمرین کنید و با عرب زبان های بومی دوست شوید. جوامع عربی عرب زبان گوشه و کنار جهان را در بر گرفته است. بهترین راه برای پیشرفت زبان عربی، صحبت کردن با عرب ها و قرار گرفتن در معرض زبان عربی است. به وب سایت های pen-pal بپیوندید ، به موسیقی عربی گوش دهید ، سریال های عربی، اخبار و برنامه های کودک و نوجوان عربی را تماشا کنید.
کسی را پیدا کنید که به زبان عربی صحبت کند. ممکن است در خانواده یا گروه دوستان خود کسی را داشته باشید. شما همچنین می توانید در فیس بوک بپرسید که آیا کسی مایل است به زبان عربی با شما صحبت کند یا خیر. با آن شخص تماس بگیرید و از او بخواهید که هفته ای یک بار و به مدت یک ساعت باهم صحبت کنید. برای مثال می توانید روی کلمات متمرکز شوید، کلماتی که به زندگی ، مسافرت و...مرتبط است. در عین حال ، روی جملات اساسی و عبارت های متداول تمرکز کنید ، مثلا حالتان چطور است، نام من …. است، چند سال دارید و... همچنین می توانید این موارد را در دسته های مختلف قرار دهید.
گسترش دایره لغات
برای درک هر چه بهتر متون عربی باید دایره لغوی خودتان را گسترش دهید. برای این کار حتما باید به فهمیدن، حفظ کردن و بکار بستن لغات عربی آموخته شده روی بیاورید.
برای یادگیری لغات، ابتدا باید معنی لغت را بفهمید
لغات را درست تلفظ کنید. برای جلوگیری از فراموش کردن لغات حفظ شده باید لغت مربوطه را در متن جمله‌ها و عبارات عربی بار‌ها و بار‌ها مرور کنید و متن خوانی را بعد از درک و حفظ معنی کلمه‌ها در دستور کارتان قرار دهید. این عمل را آنقدر تمرین کنید تا به مرحله روان خوانی برسید. سپس معنی آن را حفظ کنید و نقش دستوری آن را تشخیص دهید. جهت پیشگیری از فراموشی و نیز افزایش تسلط تان بر دایره لغوی ایجاد شده باید آنها را به گونه‌های مختلفی بکار ببرید. یکی از این روش‌ها برگردان از زبان مبداء به مقصد و برعکس (ترجمه و تعریب) است.
یادگیری هر زبان مستلزم تحریک و هدایت زیر ساخت‌های زبانی است یعنی اجزا شکل دهنده به زبان باید درست و اصولی هدایت شوند. مثلا روان خوانی کردن یکی از این موارد است. سعی کنید صحیح تلفظ کنید. برای این کار به طرز تلفظ دبیرتان توجه کنید و از نوار یا سی دی‌های آموزشی استفاده کنید تا هم گوش تان به صحیح شنیدن و هم زبانتان به صحیح گفتن عادت کند.
قواعد زبان را بفهمید و تعاریف آن را درک کنید
قواعد را دسته بندی کنید وآن‌ها را به هم ربط دهید. استفاده از کادر‌ها و جداول موجود در کتاب در این زمینه میتواند به شما خیلی کمک کند. قواعد آموخته شده را حفظ کنید و بلافاصله اقدام به قاعده یابی کنید. یعنی به متن کتاب در درسهای مختلف مراجعه کنید و قاعده بکار رفته را مورد شناسایی قرار دهید. این کار در تثبیت آنچه یاد گرفته اید و حفظ کرده اید بسیار موثر است.
مقایسه کنید
قواعد زبان عربی را با دستور زبان فارسی مقایسه کنید و تفاوت‌ها و تشابهات آنها را پیدا کنید با این کار هرگز قواعد زبان عربی را فراموش نخواهید کرد ضمن آنکه بر دستور زبان فارسی هم تسلط پیدا خواهید کرد. تغییرات موجود در قواعد را به خاطر بسپارید. تفاوت‌ها و تشابهات موجود در قواعد را پیدا کنید. آنها را بصورت حاشیه و خلاصه در کتاب درسی تان بنویسید.
متن را با صدای بلند بخوانید
زیر کلماتی که معنای آنها را نمی‌دانید به هنگام مطالعه کردن خط بکشید و به کمک فرهنگ لغت معنی آن را پیدا کنید، بنویسید و حفظ کنید. به پیوند زبان فارسی با عربی توجه کنید و از این پیوند، پلی برای حافظه بسازید. برای کسب مهارت در تعریب، سعی کنید در صرف افعال و ضمایر دقت کنید. برای کسب مهارت در تعریب، بازی با صیغه‌ها یا زمان افعال را تجربه کنید. بخشی از سوالات آزمون سراسری معمولا به تغییر صیغه‌ها و زمان نظر دارد.
تجزیه و ترکیب جملات وکلمات عربی
اگر می خواهید قواعد درس عربی را به خوبی یاد بگیرید ،آن را فراموش نکنید وهرلحظه برای درس جدید آماده باشید بهترین راه حل این است، که خودتان را به تجزیه وترکیب جملات وکلمات عربی عادت دهید(ازجملات ساده شروع کنید). اگر بتوانید متن درسها را تجزیه وترکیب کنید از درس عربی لذت خواهید برد وهیچ وقت نمره کمتر از انتظار نخواهید گرفت. آزمایش کنید از همین الان شروع کنید.
پیش مطالعه درس عربی جلسه بعد
پیش مطالعه ی درس عربی و مطالعه ی کلمات جدید و ملاحظه ی متون جدید ، تصویر بهتری از درس ، در کلاس برای شما ایجاد می کند وبهتر می توانید با درس ارتباط بر قرار کنید به گونه ای که بهتر می توانید در یادگیری درس، مشارکت و فعالیت داشته باشید. از داشتن اشتباه در این مورد هرگز نهراسید . اشتباه ، حق یک دانش اموزاست فقط سعی کنید اشتباهات را به حداقل برسانید.
واژه های جدید
یادگیری کلمات جدید هر درس ، نقش بسیار موثری در فراگیری درس دارد. برای ترجمه ی متن درس و جملات مربوط به تمرین ها ،چاره ای جز یادگیری این کلمات ندارید. پس در اولین قدم بهتر است هنگام ترجمه متن درصورت برخورد با کلمات جدید به واژه نامه ی کتاب مراجعه کنید و معنی آن کلمات را به دست آورید.برای دانستن معنی واژه ها ، باید بر متن خوانی تمرین بیشتری داشته باشید.فقط دانستن قواعد برای یادگیری درس عربی کافی نیست بلکه معنی کلمات وجملات مهمتر است.سعی گنید معنای کلمات جدید را درقالب جملات کوتاه کتاب یا جملاتی که خودتان می سازید،یاد بگیرید.
روانخوانی متـــن
مهارت روانخوانی از مهارت های مهم یادگیری یک زبان محسوب می شود.پس از یادگیری کلمات جدید درس ،دانش آموز باید نسبت به روانخوانی متن درس اقدام نماید. داشتن اشتباه مهم نیست مهم این است که شما اشتباهات را به حداقل برسانید. متن درس هر چه بیشتر خوانده شود ، در یادگیری موثرتر است. دانش آموزانی که روانخوانی آنها بهتر است یادگیری آنها در درس عربی به مراتب بالاتر است
بازیابی واژه های درس قبلی
پس از روانخوانی متن نسبت به ترجمه ی آن به فارسی اقدام کنید. برای انجام این کار ، علاوه بر دانستن معانی کلمات جدید ، باید معنی کلمات خوانده شده ی قبلی را نیز بدانید. طبیعی است برخی از واژه هایی را که در درس های قبل یا سال پیش خوانده اید فراموش کنید. البته گاهی از روی متن ،ویا کلمات هم خانواده،وقرینه های موجود می توانید جمله ای را که یکایک معنی آن را نمی دانید،ترجمه ی آن را حدس بزنید. برای دستیابی به معنی این کلمات بهترین کار مراجعه به معنی این کلمات در درس های قبلی و یا کتاب های پایه ی قبل است.
حل تمرینات
شما زمانی می توانید تمرینات متنوع کتاب و درک مطلب را حل کنید و در واقع به اهداف درس برسید که ترجمه درس وقواعد آن را یاد گرفته باشید و خلاصه آن را به در ذهن تان مجسم کنید. برای این کار می توانید از خلاصه قواعد معلم استفاده کنید و یا خودتان اقدام کنید و در حل تمرینات هرجا نیاز بود به خلاصه قواعد مراجعه نمایید. هنگام بررسی تمرینات در کلاس پاسخهای خودتان را با پاسخهای کلاسی ومعلم تطبیق دهید و در صورت نیاز اصلاح کنید.
نمونه سوالات امتحانی
جلسه امتحان و یا پرسش وپاسخ وایجاد سوال در ذهن دانش آموز یکی از راه های یادگیری درس و تثبیت آن در ذهن است. در واقع جلسه امتحان یک کلاس آموزشی است، به شرطی که دانش آموز بعد از امتحان به دنبال جواب هایی که ندانسته بگردد و رفع اشکال نماید. برای اینکه دانش آموز سرجلسه امتحان سردرگم و دچار اضطراب نشود از قبل باید با نمونه سوالات اشنا شود تامطمئن شود که می تواند از اندوخته هایش استفاده کند.پس پیشنهاد می شود پس از مطالعه درس به حل نمونه سوالات گذشته و مرور سوالات مستمر طی سال تحصیلی با جدیت بپردازید
دفتر پاکنویس و خلاصه قواعد
اگر شما بخواهید تمامی پاسخ تمرینات، ترجمه و خلاصه قواعد را در داخل کتاب بنویسید بدون شک موقع مطالعه جهت آمادگی برای امتحان از کارتان پشیمان خواهید شد. لذا باید دفتری جهت پاکنویس ترجمه وحل تمرینات و پوشه ای جهت نگهداری خلاصه قواعد وآزمون های کلاسی تهیه نمایید تا در موقع مطالعه بتوانید از آنها استفاده کنید واز هدر دادن وقت، خسته و سردر گم نشوید. پس از این که قواعد را یاد گرفتید و آنها را خلاصه نویسی کردید باید درس را به طور کامل بخوانید. یک بار از اول تا آخر درس را به همراه تمرین ها و مثال ها ترجمه کنید. برای این کار از لغت های آخر کتاب هم می توانید استفاده کنید.
مرحله آخر
کنکوری ها باید یک مرحله اضافه تر هم انجام بدهند. یعنی حل تست های کنکوری را در برنامه خود قرار دهند. یک کتاب تست خوب تهیه کنید و دو تا سه روز بی وقفه تست بزنید. اگر در تست ها نکته مهمی را پیدا کردید آن را در خلاصه نویسی های خود وارد کنید.
چند نکته مهم:
- وقتی که تست عربی را حل می کنید حتما 4 گزینه را بررسی کنید.
- مطالب را سطحی نخوانید. تسلط روی بخشی از کتاب بهتر از سطحی خواندن کل کتاب است.
- برای تقویت درک مطلب خود، از سوالات کنکورهای سال قبل، ترجمه کامل متن های کتاب درسی و تمرین ها استفاده کنید.
این مراحل بسیار نتیجه بخش است. از همین امروز شروع کنید و این شیوه را در عربی به کار ببرید. هنگامی که مراحل بالا را انجام دادید و مدتی گذشت، شروع به تست زنی و مرور مجدد کنید. وقتی که مطالب را مرور می کنید خلاصه هایی که تهیه کرده اید را مطالعه کنید و باز هم نکات تستی را یادداشت کنید و خلاصه ها را اضافه تر کنید.
